Abstract:
Św. Jan Chryzostom (349-407) wywarł olbrzymi wkład w rozwój doktry-
ny teologicznej i praktyki pastoralnej, działając w okresie, który badacze cha-
rakteryzują jako „złoty” wiek dla partystyki i kaznodziejstwa na chrześcijań-
skim Wschodzie. Równocześnie w tym czasie poważny kryzys w Kościele
Bizantyjskim powodują błyskawicznie rozpowszechniające się na Wschodzie
herezje: arianizm, manicheizm, duchoburstwo, apolinaryzm i inne. Św. Jan jako
duszpasterz działa w ostatnim etapie trwania herezji arianizmu, która szeroko
rozpowszechniła się w Antiochii w postaci anomeizmu, kwestionującego boską
naturę Chrystusa. Jako teolog walczy on z tą herezją tylko i wyłącznie z ambony.
„Logoterapia” kaznodziejska św. Jana Chryzostoma polegała na obronie ortodok-
syjnej nauki z użyciem metody duszpasterskiej: stosuje on dialog ze słuchaczem,
aby udowodnić niesłuszność nauki heretyckiej i w ten sposób uchronić zdrowie
duchowe oraz nieskazitelność wiary ludu powierzonego jego pasterskiej trosce.
Św. Jan nie ma zamiaru prowadzić dysputy dogmatyczno-polemiczne z ambony
z celem ich wygrania, lecz ma zamiar uleczyć (uwolnić) słuchaczy od błędnych
poglądów i heretyckiej nauki. Każdego „chorego” Złotousty traktuje w duchu
łagodności i miłości; nie wyklina heretyków, lecz zwraca się do nich z apelem,
aby powrócili do jedności z Kościołem. Chryzostom traktuje swoje kazania jako
swoisty „seans logoterapii”, co przejawia się w werbalnym „zalewaniu ran oliwą
i winem” (Łk 10, 34).
